M. Nowicki, Flora, fauna, łowiectwo
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->RYBYPODI W O D Y GA L I СY I.*ф**4 ^.W Z GoL E D E iRYBACTWAPRZEZKRAJOWEGO.D liA M. NOWICKIEGO.NAKŁADEM H R. ARTURA PO TO CKIEGO.KRAKÓW.W D rukarni W. Korneckiego.Ш т т;Ш і Ш йлт ш жві В МОТ Е КА| г30У К^5à /гB i b l i o t e k a M u z e u m i Insi. Z o o l o g i iК . 2 3 0 5 / 1 16000000000090IJ 0 /6 J .гRybactwo ma do czynienia z rybami i wodami, przeto■wymaga znajomości jednych i dru g ich, aby ze skutkiemzajmować się gospodarstwem rybném, a nie działać na oślepi przez to narażać się na niechybne niepowodzenie.Praca niniejsza ma na celu w ykazać, co o rybachi wodach Galicyi dotąd wiadomo, a co jeszcze pozostaje dozbadania, i tém ułatwić dalszą pracę n a polu rybactwa k ra jowego, którego podniesienie u nas leży w interesie zarównoogółu, ja k jednostek. W szczególności trzeba poznać:a)natu r ę każdćj wody Stojącej i płynącćj od źródeł aż do ujścia,b) ryby z ich nazwami ludowemi, oraz stan rybny każdejwody, c) złe panujące pod względem rybołowstwa ; a przezto zbierze się wątek do hydrografii kraju, rozsiedlenia i faunyryb, imiennictwa ludowego ryb i wód, ustawy rybackiej, cowszystko posłuży do napisania dziełka o rybactw ie, potrzebnego dla właścicieli wód i do nauki rybactw a w n aszych szkołach gospodarskich.a)W ody.Wody G a lic y i1 tworzą obfitą sieć rzek i strumieni,bagien, jezior, halaw, stawów, i nastają przeważnie w K a rpatach. Zlewają się do dwóch mórz, a mianowicie :a)W i s ł al)Mapy Galicyi — Prywatne doniesienia. —KuropatnicJcihGeografia Galicyi i Lodomeryi. 1786. —PolW .yPółnocny wschód*Europy i hydrografia Polski, 1876; Rzut oka na północne stokiKarpat, 1851. —M arczykiewiczFr., Hydrografia miasta Krakowai jego okręgu, 1847. —Stupnicki,Geografia Galicyi, 1853. —SchmedesC., Geographisch-statistische Übersicht Galiziens und derBukowina, 1869.—ObstK., Prut i Czeremosz (Przyrodnik), 1880.—B ojarski,Dopływy Czeremoszu (Przyrodnik), 1880. —SzaraniewiczDr,Opis geograficzny i topograficzny Austryi, 1875.1*—4» lz dopływami swemi uchodzi do morza bałtyckiego, zaśЪD n i e s t r wpada do morza czarnego, tamże c) S t y r przez)P ry p e ć i Dniepr, ad)P r u t z Czeremoszem przez Dunaj.W ista i Dniestr są głównemi rzekami. Ile morgów przestrzeni te wody zajmują razem i każde dorzecze w szczególności, nie wiedzieć. Kogo obchodzi rybactw o, ten musimieć obszerniejszy pogląd na sieć w odną, a przynajmniéjna całość tego dorzecza, nad którem mieszka, a nie poprzestawać n a znajomości wód swéj tylko okolicy lub powiatu w tegoż polityczném ograniczeniu.Nad temi wodami kwitło u nas ongi gospodarstworybne, przeto i teraz tak by być mogło, bo są one rybne, po-ży wne, przeważnie jeszcze nie ujęte w usługi industryi szko-dliwéj stanowi rybnemu, jed ne górskie i rwące, a drugie polnelub leśne i powolne lub stojące, zimne lub ciepłe, więcw ogóle różnćj n atu ry i z różnemi z téj przyczyny rybami.Jakoż obejmują wszystkie trzy krainy rybne, na które dzieląsię wody, a mianowicie:1)krainęp s tr ą g a(i lipienia)wzdłuż K a rp a rt o bystrych i przeważnie płytkich strumieniach górskich z dnem kamienistém i z brzegami ocienio-n e m i, zaś niżej 2) krainębrzanyo rzekach głębszychi bystrych z dnem przeważnie kamienistém i tylko miejscamipiaszczystém lub mulistém, i 3) krainęl e s z c z ao rzekachtakże głębszych ale wolno płynących i z dnem piaszczystémlub mulistém, a w téj podkrainęk a r a s ia(i lina), do ktôréjnależą stare ło ży sk a, martwe odnogi rzeczne, ochaby, ha-lawy, itp. Rzeki sięgając morza bałtyckiego i czarnego,sprzyjają wspólnej pracy około kultury rybnej z krajami,które leżą nad ich niższym biegiem, co więcój, czynią nawetw téj mierze owe kraje zależnemi od Galicyi, bo tu właśniesą źródła i górny bieg rzek, dokąd niektóre ryby wędrownedla złożenia ik ry dotrzeć usiłują. Jezior i stawów, którew dawnych wiekach prócz rybołow stw a miały po częścitakże znaczenie obronne przeciw zagonom ta tarsk im , je stpodostatkiem w nizinie i górach, i możnaby icli ilość jeszczepomnożyć zakładając stawy nowe w miejscach właściwych,odnawiając stawiska stare, regulując jeziora z dzikiém dotądrybołostwem. Nadto z polepszeniem stanu i-ybnego, ry-botostwo rzeczne przynosiłoby znowu znaczne korzyści,a morga stawu niemal 5 razy tyle dochodu, co morga5gleb y pszenicznej, ja k to istotnie ma się rzecz w krajachinnych, a u nas od wieków dotąd nad Bialką, Sołą, Skawąi górną Wisłą.N atura wód je st różna i wpływa n a ich stan rybny,dlatego nie wszędzie są te same ryby, nie ma np. karpiatam, gdzie żyje pstrąg, niestaje brzany w wodach karasiowych , ryby stawowe są po części in n e , niż rzeczne.Przeto też nie można pewnćj wody na oślep zarybiać, lecztrzeba wiedzieć, którym rybom ona sprzyja, i według tegodziałać. Mianowicie trzeba znać bieg wody od źródeł doujścia, jéj spadek, prąd, brzegi, głębokość, czystość, jakośćdna, zarost, ciepłotę według pór roku i warstw tj. czy sięlatem ociepla a zimą marznie aż do dna lub tylko przypowierzchni, czy je st zawsze wodna lub tćż latem wysycha,czy gdzie w swym biegu gubi się pod ziemią a daléj znowuw ypływ a, czy jest dla ryb pożywna, czy są na niéj tamylub siklawy dla ryb nieprzebyte, czy zasila się źródłamilub wodami rzecznemi, czy do niéj mają przystęp ryby d rapieżne, i t p . 1 Kto tego nie zna, powinien dochodzić, bo niedowie się z literatury wodnej i map, a co zb ada, niechogłosi dla użytku rybactw a i hydrografii kraju.Nazwy ludowe wód są również potrzebne do użytku,przeto należy je zbierać. N a mapach Galicyi, nawet naj-nowszéj sztabu generalnego, wiele potoków nie jest oznaczonych nazw am i, choć takowe istnieją. Mapy katastralnew lwowskiém archiwum są może w tym względzie zupełniejsze, ale korzystanie z nich je st trudném , podobnie ja kz map znajdujących się po dworach. Najłatwiej byłobywłaścicielom wód ogłosić imiennictwo tychże, a tak zebrałbysię pożądany słowniczek wodny.b)Ryby.W wodach Galicyi żyje pięćdziesiąt kilka gatunkówr y b 2, cenniejszych i podlejszych, rozsiedlonych wedługnatury wód i oznaczonych różnemi nazwami ludowemi.ł) DrNowickiM., Nieco o naszych wodach i rybach Orazkulturze rybnej, 1879.2)PietruskiK., Ryby Stryju (Rozprawy c. k. galic. Tow. gosp.we Lwowie), 1847, str. 128. — DrK ner,Die Süsswasserfische der öster.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]