MICHAŁ MATYS - Absurdy PRL-u, Książki, Literatura faktu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->SPIS TREŚCIWSTĘP. NAJWIĘKSZA ZAGADKA PRL1. DLACZEGO W PRL-u BRAKOWAŁO PAPIERU TOALETOWEGO?Trzeba było na nią polować, a potem wystać w kolejce. Wszyscy jej pożądali, szczególnie gdy udawanosię tam, „gdzie nawet król chadza piechotą”. Szara rolka papieru toaletowego stała się królową PRL-u.2. KTO POKAZAŁ TYŁEK JAROSZEWICZOWI?W Łodzi krąży legenda o tym, jak włókniarki pokazały gołe tyłki premierowi Piotrowi Jaroszewiczowi.Jak było naprawdę?3.KTO ZJADŁ MIĘSO?Mięso w PRL-u miało moc szczególną – obalało rządy. Co takiego kryło się w kiełbasie zwyczajnej, żeraziła nadzwyczajną siłą? Dlaczego szynka potrafiła wyprowadzić ludzi na ulice?4. PEWEX – ZAGADKA CINKCIARZAJedną z najbardziej rozpoznawalnych marek PRL był Pewex, sieć sklepów, w których płaciło siędolarami. A jednym z najbardziej popłatnych zawodów – cinkciarz. W jaki sposób dolar stał się drugąwalutą PRL-u?5.PODWÓJNEŻYCIEWŁADY BYTOMSKIEJPRL potrzebował bohaterów. Takich jak Włada Bytomska, przedwojenna komunistka, która zginęła wtajemniczych okolicznościach. W PRL-u zaczęła swoje drugie życie.6.JAK WYROŚLI BADYLARZE?Za najbogatszych w PRL-u uchodzili ci, którzy uprawiali sałatę, ogórki i pomidory. Polacy patrzyli nanich z zazdrością i podziwem. Władze ich nienawidziły, ale tolerowały. Dlaczego warzywa zapewniałyfortunę?7.NAPAD STULECIAJedna z największych PRL-owskich zagadek kryminalnych to napad na oddział banku w Domu podOrłami w centrum Warszawy. Zastrzelono dwóch strażników. Sprawców nigdy nie wykryto.8.NIEWOLNICY PRL-uCo się działo z nastolatkami, którzy nagle znikali na polskich ulicach? Gdzie szukali ich rodzice?9. JAK WEDEL STAŁ SIĘ SYMBOLEM PRL-u?Za datę powstania Polski Ludowej przyjęto 22 lipca 1944 roku. Komuniści postanowili upamiętnić tendzień w nazwie najważniejszego zakładu przemysłowego. Wybrali fabrykę czekoladek.10. ZAGADKA ZNIKAJĄCEGO CUKRUCukru w PRL-u pożądano w szczególny sposób. Był to pierwszy towar sprzedawany na kartki. Jakątajemnicę krył cukier? Jakie było jego drugie życie?11. DLACZEGO SYRENKA NIE PODBIŁAŚWIATA?Mówili o niej „skarpeta”. Ale miała też inne wcielenie: Syrenę Sport uznano za najpiękniejsze auto„zza żelaznej kurtyny”. Czy władze PRL-u nie chciały polskiego auta?12. CO SIĘ STAŁO Z POLSKIM BILLEM GATESEM?Genialny polski informatyk zbudował znakomity komputer. Ale władze PRL-u wolały radzieckiemaszyny. Wynalazca zaczął hodować świnie. Czy Polska mogła zostać cyfrową potęgą?13. TAJEMNICA BRUTALAIPANI WALEWSKIEJPani Walewska jeździła koleją do Związku Radzieckiego. Brutala spotykano w pubach. Jak przetrwaliPRL-u?14. WIELKAUCIECZKADwudziestoletni chłopak uwolnił swego ojca z zesłania w tajdze. Jak uciekli ze Związku Radzieckiego?15. KTO WYMYŚLIŁ BLOKI?Budowanie z cegieł przypomina układanie klocków. Z wielkiej płyty – stawianie domku z kart. Pierwszyw kraju blok z wielkiej płyty powstał w Nowej Hucie, kolejne – na warszawskim osiedlu Jelonki.Dlaczego wszyscy w PRL-u chcieli mieszkać w blokach?16. JAKUPADAŁPRL?W ostatnich dniach istnienia PRL-u gazety donosiły o wielu zagadkowych wydarzeniach. Jak dziś jewytłumaczyć?O KSIĄŻCENAJWIĘKSZA ZAGADKA PRLPociągi zatrzymującesię w polu, aby pasażerowie mogli kupić bimber od okolicznych mieszkańców.Szklarnia-wieża o wysokości54metrów, która miała zaopatrywać w sałatę cały GórnyŚląsk.Mięsosprzedawane w toalecie Pałacu Kultury i Nauki, oraz… kara śmierci wykonana za nielegalny handel mięsem.Spróbowaliśmy zajrzeć za kulisy PRL-u. Czasem to komedia i groteska, a czasem czarny kryminał, nie zawszez dobrym zakończeniem.To był dziwny kraj. Szary, zakurzony i brudny. Pozbawiony kolorów. Ale pod burą powierzchnią tkwiłyparadoksy i pozbawione wszelkiej logiki historie, których nie wymyśliłby żaden, nawet szalony, scenarzystafilmowy.Do napisania tej książki zainspirował nas 9-odcinkowy serial dokumentalny „Zagadki tamtych lat”, którykilka lat temu przygotowaliśmy dla Programu 1 TVP[1].Zagadki w PRL-u stanowiło niemal wszystko – większość zdarzeń trudno było wyjaśnić. Skąd wzięli siębadylarze i cinkciarze? Jak powstała syrenka – auto z silnikiem od pompy strażackiej? Dlaczego symbolemPRL-u miały być wedlowskie czekoladki, które przechrzczono na czekoladki „imienia 22 lipca”?Zagadkami okazały się też odkryte przez nas historie. Kto porywał z ulicy nastolatki i zmuszał je dociężkiej pracy? Dlaczego „polski Bill Gates” hodował świnie? Czemu łódzkie włókniarki pokazały gołe tyłkipremierowi? Jak udało się zorganizować brawurową ucieczkę z sowieckiego łagru? Kto zamordowałprzedwojenną komunistkę Władę Bytomską?Największą zagadką jest jednak to, że PRL w ogóle był w stanie działać. JerzyUrban,były rzecznikprasowy rządu, przyznaje, że symbol klęski PRL-u to… nieustanny brak papieru toaletowego. ZbigniewMessner, były premier, przekonuje, że PRL-u nie udało się zreformować, bo… bimbrownicy zużywali całydostępny na rynku cukier i trzeba było wprowadzić kartki.Zgadzamy się z profesorem Wojciechem Morawskim z warszawskiej SGH, który ma dylemat. Na swoichwykładach opowiada o PRL-u na wesoło, ale jednocześnie odczuwa wyrzuty sumienia. Bo PRL był takśmieszny, że aż straszny. Na szczęście 25 lat temu polscy komuniści podjęli najmądrzejszą w swoich dziejachdecyzję – oddali władzę i zawierzyli demokracji.Piotr LipińskiMichał MatysWSTĘPROZDZIAŁ 1DLACZEGO W PRL-u BRAKOWAŁOPAPIERU TOALETOWEGO?PIOTR LIPIŃSKITrzeba było na nią polować, a potem wystać w kolejce. Wszyscy jej pożądali, szczególnie gdy udawali siętam, gdzie król chadza piechotą. Szara rolka papieru toaletowego stała się królową PRL-u.– Gruba, twarda – zapamiętała Krystyna Goldbergowa, redaktorka w wydawnictwieIskry.– Ja nawet nie umiem nazwać jej koloru – wspomina profesor Michał Głowiński, literaturoznawca.– Czasami taka niebieskawa – opisuje Andrzej Zasieczny, właściciel wydawnictwa CB.– Kalecząca niektóre zady – stwierdza JerzyUrban,w latach80.rzecznik prasowy rządu. – Albo dlaoszczędności tak miękka, jakby cienką bibułką usuwać nieczystości.– Rolka papieru toaletowego była w Polsce Ludowej mrocznym przedmiotem pożądania – zapamiętałaaktorka Zofia Czerwińska. – Stała się królową PRL-u.CYWILIZACJA KOMUNIZMUJak przystało na królową, trudno było ją zdobyć.W PRL-u brakowało nie tylko mięsa, cukru i sznurka do snopowiązałek – ale też papieru toaletowego.Filmowcy z Polskiej Kroniki Filmowej przeprowadzili śledztwo i ustalili, że na głowę – choć raczej nie o głowęchodziło – Polaka przypadało rocznie siedem rolek. Czyli około metra papieru toaletowego dziennie.Trochę mało.Ale właściwie dlaczego w socjalistycznej Polsce brakowało czegoś tak prostego? Mieszkający na emigracjipisarz Leopold Tyrmand zastanawiał się w swojej książce „Cywilizacja komunizmu[2]”:Dlaczego kraje komunistyczne, zdolne do produkcji elektrowni atomowych i pojazdów kosmicznych, nie sąw stanie wyprodukować dostatecznej ilości papieru toaletowego dla swych mieszkańców, pozostaje zagadką,z której rozwiązania zrezygnowały już najśmielsze i najtęższe umysły.Czy dziś uda się rozwikłać tę zagadkę?LISTEK ALBO DWAKiedy go zaczęło brakować?W połowie lat50.w centrum Warszawy wyrósł podarunek Związku Radzieckiego – Pałac Kultury i Nauki,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]